Mechanizm podzielonej płatności po zmianach

W ostatnim czasie ustawodawca wprowadził szereg zmian w sposobie rozliczania transakcji, jakim jest mechanizm podzielonej płatności. Sprawdź o jakich zmianach mowa i jak wpłyną one na twoje przedsiębiorstwo. 

Czym jest mechanizm podzielonej płatności?

Mechanizm podzielonej płatności (określany również mianem split payment lub skrótem MPP) to sposób rozliczania transakcji dotyczący zarówno sprzedawcy, jak i nabywcy. Zasada działania MPP została oparta na następującym schemacie; nabywca towaru uiszcza płatność w dwóch częściach. Pierwsza z nich to kwota netto z faktury, natomiast drugą z części stanowi podatek VAT dotyczący wspomnianej faktury. Z kolei sprzedawca towaru obligatoryjnie wystawia fakturę sprzedaży (opatrzoną adnotacją w postaci dopisku  „mechanizm podzielonej płatności”) w momencie spełnienia wszystkich, wymienionych poniżej warunków:

• Kwota transakcji jest równa lub wyższa od 15 000 zł brutto,
• Transakcja dotyczy zakupu towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT,
• Nabywcą towarów lub usług (wymienionych w załączniku nr 15) jest inny przedsiębiorca (podatnik).

Nabywca, który otrzymał fakturę z dopiskiem „mechanizm podzielonej płatności” musi rozważyć czy w danej sytuacji ma obowiązek, czy dobrowolność uiszczenia zobowiązania za daną fakturę z zastosowaniem split payment.

Uiszczenie płatności przez nabywcę z zastosowaniem MPP polega na:

• Zapłacie (całości lub części) kwoty zobowiązania w kwocie netto na firmowy rachunek sprzedawcy,
• Zapłacie (części lub w całości) wartości podatku VAT z danej faktury na konto VAT sprzedawcy.

Należy jednak zaznaczyć, że istnieją sytuacje, w przypadku których podatnik (nabywca towaru) nie będzie zobligowany do uiszczenia faktury przy pomocy mechanizmu split payment. Mowa o sytuacjach, gdy:

• Kwota faktury opiewa na kwotę niższą, niż 15 000 zł – wówczas nabywca może (lecz nie musi) zapłacić za część lub całość faktury z zastosowaniem MPP.
• Żaden z towarów wymienionych na fakturze nie figuruje w załączniku nr 15 do ustawy o VAT – wówczas nabywca może (lecz nie musi) zapłacić za część lub całość faktury z zastosowaniem MPP.

Jeśli natomiast wyłącznie jeden z towarów uwzględnionych na fakturze figuruje w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, to w takiej sytuacji nabywca może zapłacić za całość faktury z zastosowaniem metody split payment przy czym uiszczając opłatę za towar z załącznika nr 15 do ustawy o VAT musi obowiązkowo zastosować mechanizm MPP.

Faktura o wartości 15 000 zł czy powyżej 15 000 zł?

Przed wprowadzonymi zmianami podatnik nabywający towary zobligowany był do zastosowania MPP (na mocy art. 108a ust. 1a ustawy o VAT), czyli do dokonania płatności za nabyte towary lub usługi uwzględnione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, udokumentowane fakturą na kwotę, o której mowa w art. 19 pkt 2 ustawy Prawo przedsiębiorców (tj. 15 000 zł brutto).

W związku z powyższym istniała wątpliwość czy należy wykorzystywać split payment, jeżeli kwota na fakturze jest równa 15 000 zł brutto czy może dopiero w momencie, gdy wartość wspomnianej faktury przekroczy kwotę 15 000 zł brutto.

Odnosząc się do wyżej opisanego problemu ustawodawca doprecyzował wartość, od której należy obligatoryjnie stosować MPP. Tym samym w myśl zaktualizowanego art. 108a ust. 1a ustawy o VAT: „Przy dokonywaniu płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, udokumentowane fakturą, w której kwota należności ogółem przekracza kwotę 15 000 zł lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej, podatnicy są obowiązani zastosować mechanizm podzielonej płatności. Do przeliczania na złote kwot wyrażonych w walucie obcej stosuje się zasady przeliczania kwot stosowane w celu określenia podstawy opodatkowania”.

Aktualnie usankcjonowano, że za fakturę na kwotę przekraczającą 15 000 zł brutto należy zapłacić z uwzględnieniem mechanizmu split payment (jeżeli zawiera ona towar lub usługę wymieniony w załączniku nr 15 do ustawy o VAT). Zmiana ta dotyczy również obligatoryjnego oznaczania przez sprzedawcę zwrotu „mechanizm podzielonej płatności” na fakturze dokumentującej sprzedaż. Taki zwrot będzie obowiązkowy w momencie, gdy wartość w/w faktury przekroczy kwotę 15 000 zł brutto.

Split payment, a wyłączenie potrąceń

Zgodnie z treścią art. 498 ust.1 i 2 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeksu Cywilnego: „Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej”.

Jeszcze do niedawna wzajemna kompensata należności i zobowiązań, a także umowa barterowa znosiła konieczność użycia mechanizmu split payment. Niemniej jednak wyłącznie obowiązku użycia MMP obejmowało wyłącznie potrącenia posiadające w/w cechy ujęte w Kodeksie Cywilnym. Od początku bieżącego roku (tj. 2021 r.) w przypadku dokonywanie względem siebie potrąceń wierzytelności nie ma obowiązku stosowania split payment w zakresie, w jakim kwoty należności są potrącane.

Tym samym – z uwagi na brak zawężenia do art. 498 kc – do tego roku wyłączenie z obowiązku zapłaty za pomocą MPP obejmie szerszą grupę potrąceń. Mowa m.in. o potrąceniach trójstronnych.

Zapłata z rachunku VAT

Przed zmianami środki zgromadzone na rachunku VAT przedsiębiorcy mogli przeznaczyć jedynie na uiszczenia podatków dochodowych oraz zobowiązań w zakresie składek ZUS. Po zmianach wprowadzono także możliwość opłacenia podatku VAT wynikającego z importu towarów w procedurze standardowej wraz z należnościami celnymi.

Wyłączenie z odpowiedzialności solidarnej

W sytuacji, gdy przedsiębiorca uiści należność za fakturę (część lub całość) stosując MMP ominie go dodatkowy domiar zobowiązania podatkowego. 

MPP wyłącza dodatkowy domiar podatkowy:

• W 30% kwoty zaniżenia zobowiązania podatkowego, kwoty zawyżenia zwrotu różnicy podatku, zwrotu podatku naliczonego bądź różnicy podatku do obniżenia podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe w sytuacji, gdy:

• przedsiębiorca w złożonej deklaracji podatkowej wykazał kwotę zobowiązania podatkowego niższą od kwoty należnej;
• kwotę zwrotu różnicy podatku lub kwotę zwrotu podatku naliczonego wyższą od kwoty należnej;
• kwotę różnicy podatku do obniżenia kwoty podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe wyższą od kwoty należnej;
• kwotę zwrotu różnicy podatku, kwotę zwrotu podatku naliczonego lub kwotę różnicy podatku do obniżenia kwoty podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe, zamiast wykazania kwoty zobowiązania podatkowego podlegającej wpłacie do urzędu skarbowego.

• W 20% kwoty zaniżenia zobowiązania podatkowego, kwoty zawyżenia zwrotu różnicy podatku, zwrotu podatku naliczonego lub różnicy podatku do obniżenia podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe w sytuacji, gdy po zakończeniu kontroli skarbowej podatkowej lub kontroli celno-skarbowej przedsiębiorca przesłał korektę deklaracji uwzględniającą stwierdzone nieprawidłowości i najpóźniej w dniu złożenia w/w korekty deklaracji uiścił kwotę zobowiązania podatkowego lub zwrócił nienależną kwotę zwrotu.

• W 100% dodatkowego zobowiązania podatkowego w części dotyczącej podatku naliczonego wynikającego z faktur zaniżających podatek VAT w sytuacji, gdy zaniżona kwota zobowiązania podatkowego, zawyżona kwota zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego, zawyżona kwota różnicy podatku do obniżenia kwoty podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe lub wykazanie kwoty zwrotu różnicy podatku lub kwoty zwrotu podatku naliczonego bądź kwoty różnicy podatku do obniżenia za następne okresy rozliczeniowe – w miejsce wykazania kwoty zobowiązania podatkowego podlegającego wpłacie na rachunek urzędu skarbowego – wynikają w całości lub w części z obniżenia kwoty podatku należnego o kwoty podatku naliczonego z faktur, które:

• zostały wystawione przez podmiot nieistniejący;
• stwierdzają czynności, których wykonanie nie miało miejsca– w części dotyczącej tych czynności;
• podają kwoty niemające pokrycia w rzeczywistości – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością;
• potwierdzają czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 (obejście przepisów) i art. 83 (nieważność składania oświadczeń) Kodeksu cywilnego – w części dotyczącej tych czynności.

Nowy tytuł sankcyjny, przed jakim zabezpiecza płatność przy użyciu MPP (15% kwoty zaniżenia zobowiązania podatkowego, kwoty zawyżenia zwrotu różnicy podatku, zwrotu podatku naliczonego lub różnicy podatku do obniżenia podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe), odnosi się do sytuacji, gdy podatnik dokonał korekty deklaracji VAT i najpóźniej w dniu złożenia wspomnianej korekty deklaracji uiścił kwotę zobowiązania podatkowego lub zwrócił nienależną kwotę zwrotu.

Ponadto ustawodawca zajął stanowisko w sprawie kwoty limitu 15 000 zł brutto w odniesieniu do odpowiedzialności solidarnej nabywcy za VAT sprzedawcy.

Podatnik nabywający towary uwzględnione w treści załącznika nr 15 do ustawy o VAT, odpowiada solidarnie wraz z podmiotem dokonującym dostawy wyżej wspomnianych towarów za jego zaległości podatkowe, w części podatku proporcjonalnie przypadającej na dostawę dokonaną na jego rzecz, jeśli w chwili dokonania tej dostawy podatnik wiedział (lub mógł przypuszczać), że cała kwota podatku przypadająca na dokonaną na jego rzecz dostawę lub jej część nie zostanie przekazana na rachunek urzędu skarbowego.

Podatnik nabywający towary  nie zostanie pociągnięty do odpowiedzialności solidarnej za zaległości w VAT sprzedawcy, jeżeli nabycie towarów potwierdzone fakturą opiewa na kwotę należności ogółem powyżej 15 000 zł (lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej). 

Zwrot kwoty VAT dla podmiotów zagranicznych i podatników zwolnionych z VAT

Czynny podatnik VAT posiadający środki zgromadzone na rachunku VAT może wystąpić z wnioskiem do właściwego naczelnika urzędu skarbowego. W odpowiedzi na wniosek naczelnik US wydaje zgodę/odmowę przekazania w/w środków na wskazany przez podatnika rachunek bankowy albo rachunek w SKOK, dla których prowadzony jest wspomniany rachunek VAT. Wydanie decyzji powinno nastąpić w ciągu 60 dni od dnia otrzymania wniosku. Wydanie decyzji pozytywnej (zawierającej zgodę na przekazanie środków zgromadzonych na rachunku VAT) jest równoznaczne z określeniem wysokości środków, jakie zostaną przekazane na rachunek bankowy wskazany przez podatnika.

W myśl starych przepisów (obowiązujących do końca roku 2020), opisany powyżej wniosek o zwrot środków z rachunku VAT mogli składać jedynie czynni podatnicy VAT.

W związku z powyższym zdarzało się, że polscy przedsiębiorcy (umyślnie bądź nie) płacili sprzedawcy (który nie ma siedziby działalności bądź stałego miejsca prowadzenia działalności w naszym kraju, a tym samym nie jest podatnikiem VAT) zobowiązanie za wystawioną fakturę zakupu przy użyciu split payment. W następstwie opisanego zabiegu sprzedawca niebędący podatnikiem VAT otrzymywał środki na specjalnym rachunku VAT. Z uwagi na fakt, iż w/w sprzedawca dokonywał transakcji na naszym rynku, zakładał on polski rachunek firmowy (do którego otwarty został specjalny rachunek VAT).

Należy przy tym dodać, że polscy podatnicy zwolnieni z VAT, którzy do rozliczeń firmowych używają prywatnego rachunku płatniczego, nie będą posiadali specjalnego rachunku VAT. Inaczej jest w przypadku, gdy polscy podatnicy zwolnieni z VAT posiadają firmowy rachunek płatniczy. Wówczas bank automatycznie otwiera rachunek VAT, który zostaje przypisany do rachunku firmowego.

W myśl zaktualizowanego art. 108b ust. 8 ustawy o VAT, obecnie o zwrot środków zgromadzonych na rachunku VAT mogą wystąpić również podmioty niebędące podatnikami tj.:

• Posiadający środki na rachunku VAT – wówczas wniosek należy złożyć do naczelnika urzędu skarbowego właściwego według adresu zamieszkania (osoby fizyczne) lub siedziby (podatnicy niebędący osobami fizycznymi);
• Nieposiadający siedziby działalności gospodarczej bądź stałego adresu prowadzenia działalności gospodarczej na terenie Polski – wówczas wniosek należy złożyć do naczelnika drugiego urzędu skarbowego Warszawa – Śródmieście.

Jednorazowa wartość transakcji

Wątpliwości przedsiębiorców budzi również fakt, czy uiszczenie płatności za daną transakcję powinno nastąpić z uwzględnieniem mechanizmu podzielonej płatności czy też nie. W tym przypadku dużą rolę odgrywa tzw. jednorazowa wartość transakcji, której definicja nie została jednoznacznie określona przez ustawodawcę. 

Niemniej jednak Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) składania się w stronę stwierdzenia, że to wartość faktury należy rozpatrywać pod kątem konieczności (lub nie) uiszczenia opłaty za daną transakcję z uwzględnieniem split payment.

Zgodnie z treścią interpretacji indywidualnej dyrektora KIS z dnia 28 maja 2020 roku o sygn. 0111-KDIB3-1.4012.156.2020.2.IK, bez znaczenia pozostaje:

• Wartość zamówienia, 
• Wartość zawartej umowy między kupującym, a sprzedającym (z załącznika nr 15 do ustawy o VAT).

W praktyce oznacza to więc, że strona nabywająca towar powinna zwrócić uwagę jedynie na wartość faktury i w oparciu o takową zdecydować czy ma obowiązek zastosować MPP czy też nie. 

Tym samym sprzedawca wystawiający fakturę na wartość 15 000 zł brutto (i mniej) może:

• Wystawić fakturę z adnotacją „mechanizm podzielonej płatności”,
• Wystawić fakturę bez adnotacji „mechanizm podzielonej płatności”.

Poza tym sprzedawca może wystawić dwie (lub więcej) faktur opiewających na niższe kwoty. W takiej sytuacji adnotacja o MPP nie będzie konieczna.